‘Wat is er toch met me aan de hand?’ Ben ik overwerkt? Of misschien wel in de overgang?’ Menig vrouwelijk medewerker worstelt tijdens de overgang met deze vragen. Tachtig procent van de werkende vrouwen kan tijdens de overgang en na de menopauze tot wel 10 jaar lang hevige klachten ervaren. Tijd om het thema de aandacht te geven die het verdient. Wat houdt de overgang in en wat kun je als werkgever betekenen voor jouw collega’s tijdens deze periode?

In dit artikel:

• Wat is de overgang?;
• De overgang versus de menopauze;
• Wat gebeurt er tijdens de overgang?;
• Een overzicht van klachten;
• Een nieuw hoofdstuk;
• De overgang en het mentale welzijn;
• Burn-out of overgang? 
• De overgang voor organisaties;
• Dit kun jij doen als collega, leidinggevende of HR-manager.

Wat is de overgang?

De overgang betekent het naderende einde van de vruchtbaarheid van de vrouw. In deze overgangsperiode neemt de voorraad eicellen in de eierstokken af en wordt er gaandeweg steeds minder oestrogeen en progesteron aangemaakt.

Gemiddeld raken vrouwen tussen de 40 en 60 jaar in de overgang. De gemiddelde leeftijd is 51. Bij uitzonderingen komt een vrouw vóór of rond haar dertigste al in de overgang, en als de menstruatie plotseling stopt wanneer deze voorheen normaal is geweest, wordt er gesproken van  primaire ovariële insufficiëntie’ (POI) of ‘prematuur ovarieel falen’ (POF).

De overgang versus de menopauze

Een jaar na de laatste menstruatie van een vrouw is ze officieel in de menopauze. Voor de menopauze vindt er een schommeling plaats in de hormoonhuishouding: de overgang. Deze periode kan tot wel tien jaar lang klachten veroorzaken. Deze periode ziet er voor iedere vrouw anders uit.

Wat gebeurt er tijdens de overgang?

Hormonaal en fysiek gezien, gebeurt er ontzettend veel tijdens de overgang. Niet alleen de eisprong en menstruaties veranderen , andere processen in het lichaam veranderen ook. De productie van het geslachtshormoon progesteron in de eileiders daalt als eerste, de productie van oestrogeen blijft nog even op peil. Je hebt dus een tijdje meer oestrogeen dan progesteron in je lichaam, wat  onaangename klachten kan veroorzaken.

Een overzicht van de meeste bekende klachten

• Stemmingswisselingen:
• Opvliegers en nachtelijk zweten;
• Slaapproblemen;
• Vermoeidheid;
• Vermindering libido;
• Vaginale droogheid;
• Droge huid;
• Pijnlijke gewrichten en spieren;
• Botontkalking;
• Haaruitval;
• (Abnormaal) bloedverlies tijdens menstruatie;
• Gevoeliger voor stress en angst zijn;
• Sneller aankomen in gewicht of juist snel afvallen;
• Sombere en depressieve gevoelens.

Een nieuw hoofdstuk

De overgang is een natuurlijk proces van het ouder worden. Het betekent vaak ook een grote transitie in het leven van de vrouw. Dit voelt voor iedere vrouw anders. Voor veel vrouwen loopt deze levensfase parallel aan allerlei andere levensfactoren: het werk, een gezinsleven met vaak puberkinderen, mantelzorg voor hun inmiddels bejaarde ouders of andere dierbaren. De combinatie van deze zorg- en werktaken wordt hen vaak te veel.

De overgang en het mentale welzijn

Overgangsklachten hebben een invloed op het mentale welzijn. Het kan verschillende psychische klachten opleveren. Veertig procent van de vrouwen ervaart meer ongemak of ongeluk vanwege de klachten op dagelijkse basis, blijkt uit onderzoek van het UMC Utrecht.

Burn-out of overgang?

Veel vrouwen zijn tijdens de overgang nog gevoeliger voor stress en spanning. Dit kun je ook merken op de werkvloer. Bepaalde taken of projecten kunnen plots veel meer spanning opleveren dan ze voorheen zouden doen of zelfs onmogelijk worden.

Vakbond CNV deed in 2021 uitgebreid onderzoek naar overgangsklachten bij ruim 2100 vrouwelijke leden:

• 1 op de 10 vrouwen valt uit door de combinatie van een druk werkleven en overgangsklachten. 
• 1 op de 5 vrouwen vreest voor haar baan als ze eerlijk is over haar klachten.
  

De overgang heeft impact op: 

• Het werkleven;
• Het hormoonstelsel;
• Stemmingen;
• De fysieke gesteldheid;
• De directe omgeving.
  

De overgang voor organisaties

Een steeds groter deel van de arbeidsmarkt zal te maken krijgen met overgangs gerelateerde klachten. Medewerkers werken tegenwoordig steeds langer door, en meer mensen op de arbeidsmarkt bereiken een hoge leeftijd vanwege de vergrijzing in de maatschappij.  Vrouwen met een ‘overgangsleeftijd’ zijn belangrijk en waardevol voor organisaties. Ze hebben senioriteit bereikt en vaak jarenlange kennis en ervaringen op zak. 

Bij circa 45% van de vrouwen die langdurig verzuimen op hun werk met de diagnose burn-out of overspannenheid, spelen eigenlijk overgangsklachten.

Bron: RIVM, Arboportaal. 

Dit kun jij betekenen

Het is belangrijk dat overgangsklachten niet tot uitval leiden. Daarbij speelt niet alleen de medewerker zelf een rol. Dit is wat je kunt doen, als: 

Als collega

Je krijgt veel te zien van collega’s. Misschien zie je elkaar ook naast werktijd, of spreek je elkaar over privézaken. Als je merkt dat een collega last ervaart door overgangsklachten, toon dan oprechte interesse: ‘Waar heb je last van? Zijn er taken die ik eventueel van je over kan nemen om je te ontlasten? Waar heb je behoefte aan?’ 

Als leidinggevende

In een onderzoek door CNV gaf 69% van de vrouwen aan dat hun leidinggevende niet op de hoogte was van hun klachten. Redenen zijn: schaamte rondom het onderwerp, en een gevoel ‘teveel’ te zijn.

• Toon oprechte steun en begrip.

          Het is belangrijk om erkenning te tonen dat dit onderwerp bestaat en speelt. Biedt medewerkers een luisterend oor, ook als je weinig van het onderwerp afweet of er zelf niet mee te maken hebt. Je hebt geen mogelijkheid om klachten weg te nemen, maar je kunt wel doorverwijzen naar de juiste hulp.      Denk aan toegang tot een gespecialiseerde coach, een leefstijlcoach, een voedingsdeskundige of overgangsconsulente.

• Probeer eens een andere manier van werken.
  
  Als een collega baat heeft bij meer beweging, stel dan voor om online meetings staand, of al wandelend te doen. Praat over flexibele werktijden wanneer iemand slecht slaapt. 

• Ga het onderwerp niet uit de weg.

          Veel vrouwelijke collega’s durven nog altijd niet vrij over de overgang te praten. Dat zij er niet over praten, wil niet zeggen dat het niet speelt. Durf te vragen naar klachten en wat vrouwen nodig hebben. 

Als HR-manager

Wat kun je als HR-manager of leidinggevende jouw vrouwelijke medewerkers faciliteren om hun werk goed uit te voeren? In grote organisaties is het belangrijk dat er draagvlak wordt gecreëerd voor een onderwerp zoals de overgang. 

• Vernieuw je HR-beleid 

De overgang is een cruciaal onderdeel van vitaliteit op de werkvloer. In een organisatie creëer je draagvlak voor het onderwerp door dit te betrekken in het vitaliteitsbudget. Zorg dat collega’s en teams betrokken en gewend raken bij het onderwerp. Bijvoorbeeld door het onderwerp te betrekken in vergaderingen en interne communicatie.

• Vraag waar behoefte aan is

Zelfbedachte initiatieven hebben weinig zin als het niet overeenkomt met de behoeften van de medewerker. Vraag medewerkers waarmee zij geholpen zijn. Dit kan door middel van anonieme vragenlijsten die vanuit HR naar medewerkers gestuurd worden. 

• Communiceer over hulp die beschikbaar is.
  

Maak medewerkers bewust van de handvatten en tools waar zij op terug kunnen grijpen. Dit kun je zichtbaar maken op allerlei manieren: via interne communicatie, via een wellbeing platform of letterlijk zichtbaar door middel van flyers of hand-outs op de werkplek.

Laat de overgangscoach zichzelf voorstellen op de werkvloer. Bied trainingen, webinars of workshops aan over dit onderwerp. Geef toegang of vergoeding voor een overgangs- of leefstijlcoach. 

• Moedig openheid aan.

1 op de 5 vrouwen vreest voor haar baan als ze open is over de klachten (CNV, 2021). De overgang en de impact hiervan is niet iets om je voor te schamen. Praat erover tijdens een-op-een gesprekken, richt een laagdrempelige praatgroep op of organiseer een groepssessie met gelijkgestemden. 

Professionele hulp 

Is jouw organisatie gebaat bij het creëren van draagvlak voor een onderwerp zoals de overgang? SpecialistenNet heeft meerdere ervaren specialisten zoals Monique in huis die medewerkers bij kunnen staan bij dit onderwerp. Samen brengen we talent tot bloei. 

Over de specialist

Monique Jongmans (61) is een senior coach, therapeut en trainer voor individuen en teams met 22 jaar ervaring. Als vrouw die al vroeg in de dertig in de overgang kwam, helpt ze als ervaringsdeskundige vrouwen navigeren door het privé- en werkleven met overgangsklachten. 

Uitval door overgang hoeft geen langdurig probleem te zijn, is Monique’s uitgangspunt. Met op maat gemaakt advies en gerichte modules coacht ze medewerkers om beter in hun vel te komen en begeleidt ze hen terug naar de werkvloer.