- Lees
- HR-Professionals
- Medewerker
- Leidinggevende
- Verwijzer
Werkgeluk in het onderwijs: blijf mentaal sterk
Betekenisvol zijn
Drie jaar geleden koos, Juliëtte voor een zij-instroomtraject binnen het mbo-onderwijs. “Als je mij vraagt, waarom ik drie jaar geleden voor een baan in het onderwijs koos, dan denk ik dat ik vooral heel enthousiast werd over het feit dat je in het onderwijs betekenisvol kunt zijn. In mijn werk als journalist deed ik dit al. Toen ik de kans kreeg om als zij-instromer in het onderwijs aan de slag te gaan, heb ik die met twee handen aangegrepen. Na drie jaar voel ik mij nog altijd betekenisvol, ondanks dat een baan in het onderwijs niet voor iedereen is weggelegd.”
Sceptisch over een onderwijsbaan
“Eerlijk is eerlijk: ik heb ooit ook vooroordelen gehad, over een baan in het onderwijs. In eerste instantie, omdat onderwijs toch een beetje een stoffig imago heeft. Zelf dacht ik ook terug aan de leraren, die voor mij vroeger het verschil maakten en natuurlijk ook aan de leraren, waar de klik er duidelijk niet was. Daarnaast dacht ik: 13 weken vakantie, dan kan je toch niet mentaal uitgeput raken? Mijn nieuwe onderwijscollega’s vertelden mij in de eerste weken het volgende: ‘Als je de kerstvakantie haalt, dan komt het wel goed met je.’ “Uiteraard moest ik een beetje lachen en ik dacht: zo heftig is het vast niet. Toch bleek er een kern van waarheid achter deze opmerking te schuilen; ik had nog nooit eerder zo uitgekeken naar de start van de kerstvakantie.”
Behoeften en wensen van studenten
“Drie jaar geleden, stond ik opeens voor een volle klas. Bijna dertig paar ogen op mij gericht en ik had géén idee waar ik aan was begonnen. Als buitenstaander is het makkelijk praten. Kennissen en collega’s in het onderwijs, vertelden mij dat het vooral om de band draait. Maar hoe pak je dat aan als alles nieuw is? Mij heeft het geholpen om heel bewust te gaan luisteren naar behoeften en wensen. Uiteindelijk bleken het geen heftige pubers, maar gewoon hele lieve, jonge mensen met allemaal eigen problemen en verhalen.”
“Juist die verhalen ben ik gaan omarmen. Ik vind het belangrijk om tijd te investeren in de band met mijn studenten. Zonder wederzijds vertrouwen, kan ik niet van betekenis zijn. Daarnaast ben ik erachter gekomen dat pubers en jongeren over het algemeen goudeerlijk zijn. Zij hebben een sterke behoefte om hun eigen verhaal te delen, om zich te ontwikkelen en om te groeien als persoon. Het is voor mij heel waardevol om een kleine bijdrage te leveren aan deze belangrijke ontwikkeling van jonge mensen.”
Altijd aanstaan
Dit klinkt allemaal behoorlijk positief, waarom vallen er dan toch zoveel zij-instromers uit? “Heel eerlijk gezegd, vind ik dit niet zo vreemd. Ik zie om mij heen dat veel collega’s in het onderwijs tegen problemen aanlopen. Je moet namelijk altijd aanstaan. Zodra je ook maar één seconde verslapt, dan voelen studenten en leerlingen dat haarfijn aan. Als je niet lekker start met een nieuwe klas, dan loop je voor je eigen gevoel het hele jaar achter de feiten aan. Daar komt bij dat een groot deel van de leerlingen en studenten eigen problemen en zorgen heeft. Als docent moet je allereerst werken aan een vertrouwensband, maar te lief zijn werkt ook niet. Buiten het feit dat pubers heel eerlijk zijn, zijn ze er ook meesters in om ergens onderuit te komen. School staat simpelweg niet op de eerste plaats. Vrienden, werk, familie en bijvoorbeeld sociale media, worden door studenten vaak als belangrijker gezien.”
“Naast het feit dat je echt altijd aan moet staan, moet je ook nog leren hoe je voor de klas staat en wat je jonge mensen gaat leren. Daar komt veel bij kijken. Van klassenmanagement tot differentiëren: in elke klas of groep, heerst een andere dynamiek. Je krijgt te maken met persoonlijke problemen van studenten, met leerachterstanden en regelmatig ook met externe partijen, zoals leerplichtambtenaren en ouders. Als docent moet je sterk in je schoenen staan en daarin moet je jouw eigen grenzen bewaken. Houd er vooral rekening mee, dat je jezelf hoe dan ook een keertje tegenkomt. Leer van jezelf en van je ervaren collega’s. Neem hierin adviezen aan en bespreek lastige gevallen, om er zelf niet te veel last van te krijgen.”
Geschikt of ongeschikt
“Tegenwoordig kan ik er vooral om lachen, maar als docent krijg je regelmatig te maken met het stempel ‘geschikt of ongeschikt’. Mij doet het soms weleens terugdenken aan de reclames van defensie, die vroeger op tv waren. Je krijgt niet alleen te maken met een stempel van je studenten, maar ook van ouders, van collega’s en ook nog eens van de verplichte opleiding die je moet volgen om je onderwijsbevoegdheid te halen. Dat stempel krijg je vaak al vroeg in je onderwijscarrière. Bij mij was dat tijdens een geschiktheidsonderzoek van de tweedegraadslerarenopleiding. Dat betekent dus ook dat je zelf de studiebanken weer op moet zoeken. Je van alles gaat leren over pedagogiek en vakdidactiek en ondertussen sta je elke dag aan voor de klas.”
“Om al die redenen, ben ik het achteraf met veel van mijn collega’s eens: niet iedereen is geschikt voor een baan in het onderwijs. Daar komt bij dat veel mensen buiten het onderwijs geen idee hebben dat een baan in het onderwijs ook echt zwaar kan zijn. Dat we soms van vakantie naar vakantie leven, omdat we ons werk regelmatig niet afkrijgen tijdens een stadaard werkweek. Als ik achteraf terugkijk, kan het best zijn dat ik het werk ook heb onderschat. Ik ben dol op mijn werk en voel mij steeds geschikter, toch vertelt niemand aan het begin van je onderwijscarrière wat er allemaal op je afkomt. Nu ben ik ook een collega die zegt: ‘Wat ben ik blij dat het bijna vakantie is.’
Waardevolle baan
“Het is fijn om bij mijzelf na te gaan, dat ik elke dag met veel plezier naar mijn werk ga. In de afgelopen jaren ben ik veel om mijn studenten en collega’s gaan geven. Voor mij is het juist heel fijn, dat geen dag hetzelfde is. Daar krijg ik energie van. Elke dag zie ik als een nieuwe uitdaging, met nieuwe kansen en mogelijkheden. Het voelt fijn om te zien hoe studenten zich in een paar jaar ontwikkelen. Daarnaast is het fijn om studenten daadwerkelijk iets mee te geven en te leren. Het is prettig om elke dag thuis te komen met fijne verhalen. Dat gebeurt bij mij letterlijk iedere dag. De hele dag door zie ik zoveel verschillende, jonge mensen om mij heen. Allemaal mensen met wensen, eigen ervaringen en behoeften. Als zij-instromer voel ik mij om die reden sterk in het onderwijs, omdat ik vanuit mijn eigen werkervaring iets kan bijdragen aan de toekomst van studenten.”
Gelukkig blijven in het onderwijs
Helaas houden weinig zij-instromers het vol in het onderwijs. Maar liefst 85 procent stopt binnen een jaar. Veel scholen hebben problemen om docenten te vinden en te binden. De werkdruk is hoog en wordt door personeelstekorten alleen nog maar hoger. Bezuinigingen in het onderwijs helpen ook niet mee. Klassen worden groter en de tijd van docenten is steeds beperkter. Hoe blijf je dan toch gelukkig in het onderwijs? “Dat is natuurlijk voor mij niet anders, maar voor mij draait het denk ik vooral om waardering. Ik vind het echt heel erg leuk, wanneer studenten mij bedanken voor een les. Dat hoeven zij niet te doen, dat doen ze uit zichzelf. Zodra dat gebeurt, weet ik dat ik het goed heb gedaan.”
“Daarnaast denk ik dat veel docenten erg hard voor zichzelf kunnen zijn. We werken nou eenmaal in een hectische omgeving. De vooroordelen vanuit de buitenwereld zijn soms groot. Alleen kiezen voor het onderwijs vanwege de schoolvakanties, is niet voldoende. Je moet er voor jezelf proberen zoveel mogelijk uit te halen, zonder dat je jezelf over de kop werkt. Vooral goed voor jezelf zorgen en leren om vooruit te werken, kunnen daarin helpen.”
Tips om mentaal gezond te blijven in het onderwijs
Gelukkig heeft Juliëtte haar draai in het onderwijs goed weten te vinden. Helaas geldt dit niet voor alle docenten en leraren. Het blijkt niet in alle gevallen gemakkelijk om mentaal vitaal te blijven in het onderwijs. Om die reden vroegen wij de psychologen van SpecialistenNet om praktische tips, om mentaal sterk te blijven in het onderwijs.
Wie in het onderwijs werkt, kan vast beamen dat sommige dagen nogal hectisch verlopen. Geen dag is hetzelfde en juist omdat je als docent, leraar, meester of juf altijd aan staat en moet staan, is het belangrijk om duidelijke grenzen voor jezelf te stellen. Probeer ook eens om ‘nee’ te zeggen en kies heel bewust in welke taken je meer energie steekt en in welke minder. Vergeet niet om tijd in te plannen om je te ontspannen. Ook al is het soms lastig, probeer duidelijke grenzen te stellen aan (te) volle lesroosters. Probeer zoveel mogelijk voor te bereiden. Maak langere lessenreeksen, zodat je minder ad-hoc aan de slag hoeft. Zodra je op die manier slim met je tijd omgaat, zul je merken dat je meer energie hebt voor de daadwerkelijke lessen.
Zorg ervoor dat je met jouw collega’s en studenten praat over mentale gezondheid. Blijf niet met zaken lopen, maar probeer openheid te creëren. Het is fijn, wanneer je een prettige leidinggevende hebt die signalen signaleert. Toch speel jijzelf hierin ook een belangrijke rol. Blijf niet rondlopen met mentale problemen, maar bespreek met je leidinggevende waar je tegenaan loopt. Probeer bij te dragen aan een prettig klimaat. Wees niet bang om te vertellen, wanneer het eventjes iets minder met je gaat. Geef hierin ook een goed voorbeeld aan je leerlingen of studenten. Zorg voor een veilig en open klimaat, waar de mogelijkheid is om over mentale problemen te praten.
Zorg ervoor dat er openheid heerst op de werkvloer, verlaag de drempel om hulp te zoeken binnen de onderwijsinstelling. Zodra er regelmatig wordt gesproken over mentale gezondheid, voelt dat eerder normaal. Op die manier zorgt de onderwijsorganisatie ervoor dat er meer begrip en steun ontstaat. Juist op het gebied van mentale gezondheid is dit heel belangrijk.
Ontspanning is geen luxe, maar een noodzaak. Wie in het onderwijs werkt, zal dit niet ontkennen. Plan na drukke lessen een herstelmoment. Wandel tijdens je pauze, of trek je even terug van je werkplek. Veel docenten en leraren, missen rustmomenten. Dat komt al snel, omdat de leerlingenbesprekingen gewoon doorgaan in de pauzes. Zorg er daarom voor dat je rustmomenten inplant. Wanneer dat op werk niet lukt, probeer dan thuis tot ontspanning te komen. Dit helpt om stress te voorkomen en kan eraan bijdragen dat je mentaal lekkerder in je vel zit.
Collega’s zijn belangrijk, dat geldt zeker ook voor het onderwijs. Deel ervaringen met elkaar en vertel, wanneer je ergens tegenaan loopt. Eem sterk sociaal netwerk op school, is cruciaal. Elkaar helpen en steunen, kan bijdragen aan een prettige werksfeer. Zodra een team uit verbinding is, vallen er meer mensen uit en komen klachten zoals stress of een burn-out vaker voor. Probeer open te zijn naar collega’s, helemaal wanneer je nieuw bent in het onderwijs. Collega’s hebben vast begrip voor jouw situatie. Maak gebruik van de kennis en tips van collega’s die al langer in het onderwijs werken.
Volg trainingen of workshops over stressregulatie, veerkracht en zelfinzicht. De psychologen van SpecialistenNet raden docenten aan, om bewust met verschillende vaardigheden aan de slag te gaan. Het mentale welzijn van docenten is belangrijk, omdat dit ook een weerslag heeft op leerlingen en studenten. Blijf jezelf dus uitdagen en volg opleidingen en cursussen om jezelf mentaal gezond te houden.
