Ophelderen: tips om arbeidsrisico’s in kaart te brengen

Een veilige en gezonde werkomgeving is essentieel voor het welzijn jouw medewerkers én ook voor de continuïteit van je organisatie. In Nederland ben je als werkgever wettelijk verplicht om arbeidsrisico’s te inventariseren en evalueren via een RI&E (Risico- inventarisatie en -evaluatie). Hoe pak je dat als werkgever aan en wanneer weet je of je aan de wet voldoet?

In de RI&E breng je alle arbeidsrisico’s binnen jouw bedrijf of organisatie in kaart. Van werken met gevaarlijke stoffen tot een goed geventileerde kantoorruimte: alle belangrijke facetten voor een veilige werkomgeving komen aan bod. Het doel van de RI&E is om gezondheidsklachten en ongevallen te voorkomen. Dit is niet alleen van belang voor medewerkers, maar zeker ook voor jouw bedrijf. Een RI&E zorgt niet alleen voor minder ziekteverzuim en ongevallen, maar bevordert ook het werkplezier en de productiviteit binnen jouw organisatie. Productieve en gelukkige werknemers, dragen uiteindelijk bij aan meer werksucces.

Verplichte onderdelen van een RI&E

Als werkgever mag jij zelf bepalen welke vorm de RI&E heeft, zolang die maar schriftelijk wordt vastgelegd. Een RI&E bevat daarnaast bepaalde vaste onderdelen:

• een inventarisatie van de aanwezige risico’s op de werkvloer. Gericht op het gebied van veiligheid en gezondheid en van de al genomen maatregelen;
• een inventarisatie van de aanwezige gevaren voor werknemers in de ‘bijzondere categorieën van werknemers’;
• een beoordeling en prioritering van de risico’s;
• een plan van aanpak, waarin jij als werkgever aangeeft welke maatregelen worden genomen en wie hier verantwoordelijk voor is;
• aandacht voor het punt hoe werknemers de preventiemedewerker of een arbodeskundige (bedrijfsarts, arbeidshygiënist, veiligheidskundige of arbeids- en organisatiedeskundige) kunnen bereiken.

Een plan van aanpak

Een ander belangrijk onderdeel van een RI&E is het plan van aanpak. In het plan van aanpak komen minimaal de volgende maatregelen naar voren:

• welke maatregelen jij, als werkgever, neemt om de geïnventariseerde risico’s aan te pakken;
• binnen welke termijn deze maatregelen zijn uitgevoerd;
• wie binnen het bedrijf hiervoor verantwoordelijk is.

Het plan van aanpak is een verplicht onderdeel van de RI&E. Een RI&E is dus niet compleet zonder plan van aanpak. Wanneer je bezoek krijgt van de Nederlandse Arbeidsinspectie, moet je aantonen dat er een plan van aanpak is. De Arbeidsinspectie zal hier tijdens een bezoek ook om vragen.

Iedere ondernemer met personeel in dienst, moet een goed arbobeleid voeren. Het doel van een goed arbobeleid, is dat werknemers hun werk uitvoeren in een veilige en gezonde omgeving. Onderdeel van een goed personeelsbeleid is het opstellen en uitvoeren van een RI&E. Dit is overigens gen mogelijkheid, maar een verplichting. Ieder bedrijf met minimaal één werknemer in dienst, moet verplicht een RI&E hebben.

In een RI&E worden verschillende risico’s binnen jouw bedrijf in kaart gebracht. Denk hierbij aan fysieke, chemische, biologische en psychosociale risico’s. Een RI&E bestaat uit verschillende onderdelen. Zo staat er in benoemd wat de mogelijke arbeidsrisico’s zijn, wordt een evaluatie benoemd van de ernst en de kans van deze risico’s en wordt een plan van aanpak met maatregelen, verantwoordelijkheden en deadlines beschreven.

Een RI&E bevat in ieder geval de volgende punten:

• een inventarisatie van alle arbeidsrisico’s, binnen een organisatie of bedrijf;

• een evaluatie van de ernst en kans van deze risico’s;

• een plan van aanpak met maatregelen, verantwoordelijkheden en deadlines.

Met een RI&E zet je dus eigenlijk alle arbeidsrisico’s binnen je bedrijf op een rijtje. Vervolgens kun je aan de slag met het verkleinen of weghalen van de risico’s, die zijn opgenomen in de RI&E. Dat klinkt soms makkelijker dan het is, want sommige risico’s zijn duidelijker aanwezig dan andere. Het werken met gevaarlijke stoffen, of het tillen van zware spullen behoren uiteraard tot de risico’s die makkelijk aanwijsbaar zijn. Wanneer je binnen in een organisatie werkt met gevaarlijke stoffen, is het daarnaast verplicht om verdieping aan te brengen in je RI&E.

Nadat je alle risico’s van jouw bedrijf in kaart hebt gebracht, kun je beginnen met het aanpakken, verkleinen of wegnemen van deze risico’s. Zodra er een nieuw risico bijkomt, pas je jouw RI&E aan. Dat gebeurt bijvoorbeeld, wanneer je met nieuwe producten of diensten aan het werk gaat. Door jouw RI&E tijdig aan te passen, zorg je ervoor dat dat jouw werknemers in een gezonde en veilige omgeving aan het werk zijn. Zo voorkom je gezondheidsklachten, verzuim en ongevallen. Uiteindelijk zal dit bijdragen aan een prettiger en veilige werkklimaat en dat draagt weer bij aan meer werkplezier en een hogere productiviteit op de werkvloer.

Het is trouwens belangrijk om je te realiseren dat een RI&E dus echt verplicht is. Daarnaast geldt een RI&E niet alleen, wanneer je vaste medewerkers hebt. Ook als je alleen werkt met vrijwilligers, stagiaires of ZZP’ers, moet je volgens de wet een RI&E hebben.

In Nederlands is iedere werkgever verplicht om een goed arbobeleid te voeren. Het doel daarvan is dat de arbeidsomstandigheden voor werknemers zo goed mogelijk zijn. Dit is overigens ook opgenomen in de Arbowet. Onderdeel van dit arbobeleid is het opstellen van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Het opstellen van een RI&E is dus verplicht, voor alle werkgevers in Nederland.

Als werkgever ben jij verplicht om een RI&E te maken die past bij de werksituatie binnen jouw bedrijf. De daarbij behorende risico’s neem je ook verplicht op in een RI&E. Een vast en verplicht onderdeel van de RI&E is het plan van aanpak. Nadat je als werkgever hebt vastgesteld welke risico’s werknemers lopen op de werkvloer, stel je een lijst van maatregelen op. Het doel hiervan is: de verschillende risico’s binnen jouw organisatie aan te pakken. Die maatregelen neem je vervolgens ook op in je RI&E. Je neemt in je plan op, welke maatregelen je gaat invoeren en op welke manier je dit gaat doen.

De Arbowet stelt dat:

• elke werkgever met personeel een RI&E moet hebben;
• de RI&E actueel moet zijn en dat hij wordt aangepast bij veranderingen;
• een plan van aanpak verplicht is, om op te nemen in de RI&E;
• een preventiemedewerker moet helpen bij de uitvoering;
• bij bedrijven met meer dan 25 medewerkers moet een gecertificeerde arbodeskundige de RI&E toetsen.

Uit onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie blijkt dat het niet heel gesteld is met een IR&E. Ondanks dat steeds meer bedrijven een RI&E heeft (54%) en dat inmiddels 88 procent van de werknemers bij een bedrijf werkt dat een RI&E heeft, gaat het vaak ook mis. Dat heeft volgens de Arbeidsinspectie vooral te maken met de kwaliteit van de RI&E’s van bedrijven.

Vooral de kwaliteit van RI&E’s laat te wensen over; bij een derde is deze ondermaats. De Arbeidsinspectie ziet een verband tussen het ontbreken van een RI&E en een gebrek aan kennis van wet- en regelgeving op het gebied van arbeid. Ook vindt de inspectie het zorgelijk dat werkgevers minder voorlichting geven aan werknemers en er daarnaast minder op toezien wordt toegezien op de naleving van instructies en voorschriften, zoals het correct toepassen van maatregelen uit een RI&E.

Bedrijven die wel een kwalitatief goede RI&E voeren, functioneren beter op het gebied van veiligheid en gezondheid, in vergelijking met bedrijven die een onvoldoende scoren voor een RI&E.

Het niet (goed) uitvoeren van een RI&E heeft serieuze gevolgen voor jou als werkgever. Omdat het hebben van een RI&E verplicht is gesteld voor werkgevers, riskeer je een boete als deze ontbreekt. Deze boete kan oplopen tot € 4.500. Daarnaast ontvang je nog eens € 3000,00 extra boete, wanneer je geen plan van aanpak hebt opgesteld. In sommige gevallen moet je jouw RI&E ook laten toetsen. Wanneer je dit niet doet, ontvang je een bijkomende boete van € 1500.

De financiële gevolgen, zijn slechts het begin van de gevolgen. Wanneer er een bedrijfsongeval op jouw werkvloer plaatsvindt en jij hebt geen RI&E, dan kun je als werkgever aansprakelijk worden gesteld voor schade en/of letsel. Dit kan uiteindelijk leiden tot zeer hoge kosten; verzekeraars die niet uitkeren of schadeclaims van werknemers. In veel gevallen leiden dit soort zaken ook tot lange en zeer onprettige arbeidsconflicten. Wanneer de arbeidsinspectie langskomt, heb je kans dat de inspectie tekortkomingen binnen jouw bedrijf vaststelt. Dat kan nadelige gevolgen hebben voor de reputatie van jouw bedrijf.

Een onvolledige of verouderde RI&E betekent ook dat je geen grip hebt op de risico’s binnen je organisatie. Dit vergroot de kans op ongevallen, gezondheidsklachten, verzuim en personeelsverloop. Een goede RI&E is niet alleen een wettelijke verplichting, maar ook een belangrijk middel voor duurzame inzetbaarheid en bedrijfscontinuïteit binnen jouw organisatie.

1. Inventarisatie van risico’s

• Zijn alle werkplekken en afdelingen meegenomen in de risicoanalyse?
• Zijn medewerkers betrokken bij het signaleren van risico’s?
• Zijn fysieke, mentale, sociale en organisatorische risico’s geïnventariseerd?

2. Fysieke risico’s

• Is de werkplek ergonomisch ingericht?
• Zijn er risico’s op vallen, stoten, snijden of tillen?
• Is er voldoende verlichting, ventilatie en temperatuurregeling?

3. Psychosociale risico’s (PSA)

• Is er sprake van werkdruk, stress of emotionele belasting?
• Wordt pesten, discriminatie of intimidatie actief tegengegaan?
• Is er een vertrouwenspersoon beschikbaar?

4. Chemische en biologische risico’s

• Worden gevaarlijke stoffen veilig opgeslagen en gebruikt?
• Zijn medewerkers beschermd tegen virussen, bacteriën of allergenen?
• Zijn hygiënemaatregelen en PBM’s op orde?

5. Gebouwgebonden risico’s

• Zijn nooduitgangen, brandblussers en BHV-protocollen aanwezig?
• Is het gebouw veilig qua constructie, installaties en toegankelijkheid?

6. Beleid en procedures

• Is er een preventiemedewerker aangesteld?
• Zijn er duidelijke protocollen voor veilig werken?
• Wordt het RI&E-plan gecommuniceerd en geëvalueerd?

7. Ongevallen en bijna-ongevallen

• Worden incidenten geregistreerd en geanalyseerd?
• Zijn er maatregelen genomen om herhaling te voorkomen?

8. Plan van aanpak

• Zijn risico’s geprioriteerd op basis van ernst en kans?
• Zijn maatregelen geformuleerd, inclusief verantwoordelijken en deadlines?
• Wordt het plan regelmatig geëvalueerd en geactualiseerd?

Wil jij met ons sparren over een duurzaam verzuimbeleid binnen jouw bedrijf? Neem dan gerust eens contact met ons op.